Kopervik jubileum 2014.
NDH.
1814 og 1914.
2014 er viktig –og mange
årstal før. Tenk på 1814 med grunnlova og 17. mai og fridom. Og same år vart Hans
Nielsen Hauge frikjend etter ti år med dom over seg. Han sat ikkje i fengsel
heile tida, men dommen låg over han.
Og tenk på 1914 – ein verdskrig
braut ut, som varde til 1918. Og i 1914 bygde dei Panamakanalen, og båtar kunne
gå rett gjennom Amerika frå Stillehavet til Atlanterhavet. Same år bygde dei
bedehus på Ådland.
Dette året hadde og
Frelsesarmeen verdskongress i London. 130 salvasjonistar reiste frå Canada med
båten «Empress of Ireland». Utafor Skotland rende ein (norsk) båt på skipet og
mange omkom. M.a. salvasjonistar. Då
vart denne songen skriven: «De kommer fra øst og vest, de kommer fra syd og
nord…». Det var ein ung svensk frelsesoffiser som skreiv han.
Og i tillegg: Misjonshuset
på Stangeland vart bygd. Men noko hadde hendt før – det må me ta med her.
Bakgrunn.
Me spør nokre gonger om
grunnen til at noko skjer. Den finn me ofte i tida før. Det som hender mellom
oss påverkar ettertida. Det er sjeldan at noko kjem dalande ned over oss frå
himmelen. Noko har hendt før.
I kristen samanheng er det
ofte vekkingar som ligg bak både skular og bedehus og misjon. Det treng ikkje
alltid vera store vekkingar som grip heile landsdelar. Det er gjerne nokre få
brennande hjarto som set i gong. Metodistvekkinga i England på 1700-talet er
eit døme på det. Nokre få studentar ved universitetet i Oxford kom saman og las
regelmessig i Bibelen etter ein plan og metode. Brørne Wesley var mellom dei –
og ei ny vekking kom over England og Amerika.
Tida før Misjonshuset her
var og prega av åndeleg vakning og vekking. Det er ein viktig grunn til at
huset vart bygt.
Vekkingar.
Oftedals-vekkinga i 1870-71
var ei slik oppvakning mellom folket på Karmøy. Lars Oftedal var vikarprest i
Avaldsnes der store ting hende. Og vegen var kort til Kopervik. Mest heile
Karmøy var med i denne vekkinga. Eit ytre resultat var bedehuset Karmel i
Avaldsnes i 1878.
12-14 år seinare var det
ei ny stor vekking i Karmøy. I 1885 kom lekpredikantane Thormod Rettedal frå
Sør-Rogaland og Andreas Nilsen frå Jelsa. Den siste var bakar og handelsmann i
Kopervik. Før han vart kristen, spela han til dans med ufrelst ungdom og levde
som verdsleg. Då Gud fekk bøya han, knuste han fela og vitna om sitt nye liv
der slikt ikkje lenger hadde plass. Nå var livskallet hans å vinna menneske for
Gud. Vekkinga gjekk over store delar av Karmøy, fortel J. Straume. Men det kom fleire
vekkingar. Rettedal kom attende til Kopervik i 1892 og nye kom med. Det var han
som fekk i stand den første kvinneforeininga for Kinamisjonen her.
Nå stig Maren Olava Simonsdt frå Skudenes fram, ho var f. 1865
d. 1956. Ho tente i Stavanger og seinare i Kopervik. Men ho hadde det
vondt og visste ho var ein syndar. Ho las boka "Naaden og Sandheden"
(av V. P. Makay) og fekk sjå vegen ut or trelldomen. Men ho våga ikkje å tru
det avdi ein ikkje-lutheraner hadde skrive boka, seier ho. Så las ho i
Galaterbrevet kap. 3 og vart fri og løyst: Den rettferdige skal leva ved tru.
Maren vart gift med Ole Johan Olsen Lilleås frå Vikøy i 1890.
Han var skipsbyggjar i Kopervik d. 1951. Dei ville begge arbeida for misjonen.
Det gjekk ikkje så glatt alltid. Folk ropa "kinesarane" etter dei då
dei gjekk til møta. Årsrapporten for 1894 viser og at dei har vore motlause:
"Grunnet liten tilslutning føler vi oss ofte nedstemte og kolde og slik
trenger (vi) til flittige forbønner...)" Men dei heldt fram med arbeidet,
og i misjonsbøssa la dei "nogle ører efter enhvers evne". I denne
tida var det ikkje snakk om dei store gåvene.
I 1902 kom endå ei vekking, ved Røisland. "Heile Karmsund
stod i loge," seier Straume. Då bygde dei m.a. bedehus på Stokkastrand.
Og i 1910 kom Daasvand, på seinsommaren. Han sette seg på ei
tropp med koffert og gitar. Mannen kom ut og Daasvand sa: Trur du eg kan spele
ein song her? Ver så god, det er mi trapp, sa mannen. Ein stor barneflokk samla
seg kring han. Dei fylgde med til bedehuset, og vekkinga tok til mellom unge og
eldre. Då det vart kjent at Daasvand var tilhengar av fri nattverd, stengde dei
bedehuset for han. Men vekkinga heldt fram i heimane. Johannes Solheim var og
med, han var bror til Gustav Nielsen som og var talar.
Om hausten 1912 var Johannes Dåsvand over 2 månader i
byen. Han skreiv i Kineseren om det slik: "Jeg fikk lyst til å sende noen
linjer fra krigsskueplassen." Han seier det er et herleg arbeid å tala
Guds ord. Men i Kopervik "har vært nokså trange forhold i religiøs
henseende, men det lysner, og derfor er vi glade. Når Gud lukker opp, kan ingen
lukke til. Her har været vekkelse særlig blant ungdommen og flere har overgitt
seg til Gud." Og han komkluderer med dette: "Arbeidet for
Kinamisjonen går fremover her på Karmøen." Han var optimist.
Nytt hus.
I 1914 var
tida komen. Lilleås
var ei drivande kraft også nå. Dei samla material og huset vart reist sumaren
1914. Dei kalla det «Emmaus» etter Luk. 24 der Jesus tala med to læresveinar på
vegen til byen Emmaus. Til dagleg heiter det «Stangeland Misjonshus».
Predikant og lærar Peder
Vagle skreiv brev til Brandtzæg 7. oktober 1914 om at han og Knut Rettedal
hadde vore i Kopervik på møte. Søndag 4. okt. vart det vigsla (det var i går!)
der misjonær Seyffarth, Rettedal og Mugås var med. Det er hundre år sidan.
Eigedomen vart skyldsett
24. nov. s.å. og skøyte frå Simon Stangeland tinglest 15. juni 1915. Pris 400
kr. Men grunnreglar for huset kom ikkje før i 1919. På sumartinget 15. juni
1915 kom eit interessant tillegg (som var vedteke alt 30. jan.): «Hvis
bygdeveien skulle omlegges, skal
veigrunnen tilfalle den solgte grunn således at
adkomst til misjonshuset ikke sperres.» Og vegen er endra og går nå
nærare lensmannskontoret. Denne setninga i tingboka gir altså misjonshuset rett
til vegen.
Alfred Hagnor i Indremisjonen stod i vekking i 1918, då stod
Kopervik i "lys lue". Det var og vekking i 1926-27 og i 1932-33. Under
krigen var det stor vekking ved Robert Karlsen.
---
Under krigen tok tyskarane
huset og nytta det til lagerplass. Då måtte dei og ha møte i heimane. Ingen av
dei gjekk i kyrkja då av de det var ein NS prest der som folk ikkje hadde
tiltru til.
Ny vekking.
Vinteren 1957-58 gjekk ei stor vekking over Kopervik. Elise
Oftedal har skrive ei interessant prosjektoppgave om den, som ho kalla:
"Den siste store vekkelsen i Kopervik". Nå når århundre renn ut, ser
me faktisk at den tittelen var profetisk. Det vart den siste store
vekkinga i byen.
Det tok til med ein evangelisk aksjon i kyrkja i Kopervik
søndag 3. nov. 1957 med mottoet: "Kristus kaller". I 50-åra var det
vanleg med evangeliske aksjonar fleire stader i landet - dei første aksjonane
vart haldne i Oslo og Austfold hausten 1955. Talar i Kopervik var res. kap.
Leif Winsnes.
Aksjonen varte lenger med fleire einskildmøte, utan mykje
synlege resultat.
Onsdag 15. januar 1958 tok så ein ny "aksjon" til,
denne gong med den glade bakaren frå Sauda, Arne Aano, og evangelist Arne
Helseth-Dyrseth som talarar. Dei var svært ulike av legning, men begge hadde
eit brennande ynskje om at folk måtte bli frelst. Slik utfylte dei kvarandre.
Aano sang og vitna, Helseth-Dyrseth gjekk i djupna i Guds ord
og førde dei nyomvende inn i Ordet. Men dei stod i 14 dagar før noko spesielt
hende. Dei byrja på Stangeland Misjonshus, men måtte etter kvart flytta over
til bedehuset og kyrkja. Folk samla seg i store flokkar.
Etter det siste planlagde møtet sa ein til Aano: "De får
ikkje lov å slutta nå. Her er så mykje som står på spel!"
Møta heldt i alle høve fram utover vinteren og våren. 50 møte
vart det i alt, siste møte vart søndag 1. juni. I mars tok dei offerveka for
Indremisjonen slik det har vore vanleg i kristent arbeid mange gonger. Me veit
ikkje kor mange som "kom med" denne gongen. Men mange unge ektepar og
eldre vart omvende, både gifte og ugifte. Og dei kom frå eit større distrikt,
både frå Karmøy, Haugesund og Tysvær o.a.st.
Vekkinga i Kopervik er blitt eit omgrep. Då var det det hende!
Gud var i Kopervik.
I 1974 var også Aano her og nokre vart omvende til Gud.
I tida etter vekkinga har
arbeidet gått vidare med møte om søndagen og nokre møteveker i året. Her har
vore fleire foreiningar både for born og vaksne¨.
MEN:
Protokollen
for Stangeland misjonshus er noko spesiell. Den tek til i nov. 1919 og er
framleis nytta. Frå byrjinga har dei ført han som eit dagsregister med kolonner
for dato, møteslag, møtetid, talar og
kva forening eller møte dei har hatt fram til 1980 med få avbrot. Det er ei
nokså unik kjelde om misjonsarbeidet her i krinsen og kan nyttast til mange
granskingar.[i] Tala syner sider ved misjonsarbeidet som me
knapt hadde hatt på anna vis. Ein del av dette “veit” me avdi me har høyrt det,
men her er meir handfaste prov i skriftleg form. Nokre få tal tek me med:
I 30-årsperioden frå nov. 1919 til nov. 1949 har dei hatt 1600
offentlege møte, i snitt er det 53 møte pr. år. I tillegg kjem 145
nattverdmøte, 84 bibeltimar, 14 stemne og 138 basar-møte og 15 utlodningar.
Dette siste er interessant. Basaren gjekk over fire-fem kveldar, ja, opp til
seks basarkveldar var det. Ofte hadde dei ny
talar for kvar kveld. Nokre år hadde dei og søndagsskule - i alt 181
møte frå jan. 1926 til des. 1933. Korleis det gjekk seinare er ikkje notert.
Saman med foreningsmøta og småmøta hadde dei over 4500 møte i desse 30 åra, dvs
150 møte for året.
Dei møta som elles dominerer, er kvinneforeningane. Her har me
eit godt døme på at foreningane har bore arbeidet oppe i tunge tider så vel som
i gode dagar. I alt er notert 1255 foreningsmøte. Men det er mogeleg at ikkje
alle foreningane er med her. To hovudforeningar skil seg ut: Den gamle
kvinneforening og De unges misjonsforening. Den siste heldt på nokre år i
byrjinga av perioden, men seinare kom Den unge kvinneforening, truleg som
framhald av De unges misjonsforening. Eg har slått dei to saman her. - Her kan
me stilla spørsmålet: kven av desse to foreningane hadde flest møte og heldt ut
lengst i t.d. sumarferiar? Dei unge eller dei gamle?
Svaret er eintydig i dette materialet: Dei gamle hadde 890
møte i perioden, medan dei unge hadde 341. Dei gamle hadde sine møte lenger om
sumaren og denne foreninga var stødig og trufast gjennom heile denne
generasjonen. Kor vidt det er typisk, skal vera usagt. Dei prøvde med ein
mannsforeninga - berre tre møte er notert. Tosao hadde sju møte, men hadde
fleire basarar. Det er ikkje sikkert at alle deira møte er notert i protokollen
(dei kan ha vore privat).
Perioden omfattar både den siste verdskrigen og depresjonstida
i 1920-og 30-åra. Under krigen vart huset teke av tyskarane, og misjonsfolket
måtte ut. Då hadde dei møte kring i heimane, frå febr. 1942 til mars 1945. Ved
møtet 29. mars 1945 er notert: I
Misjonshuset. Då har dei fått det att.
Eit anna spørsmål er: Kva predikantar har dei nytta?
Misjonshuset har fridom til å kalla sine eigne
talarar, sjølv om krinskontoret sender ein del. Det første me skal
notera oss her er at misjonsfolket samlast utan
talar til småmøte. Då er notert: Ved “Vennene”. Heile 1291 slike møte
hadde dei i tillegg til dei 1600 som er omtala før. Det viser at dei både hadde
trong til å samlast om Guds ord og bøn, og at dei tok initiativ og var
“myndige” nok til å gjera det.
Likevel hadde dei mange predikantar, både frå misjonen og
utafrå. Den som ut frå dette materialet har
tala mest, er Adolf Bjerkreim. Han er notert med heile 101 møte som
1. talar. I tillegg var han her sju møte
saman med andre som 2. talar. For dette
er typisk i førkrigstida: Dei var ofte to-tre
talarar på møta. Til samanlikning var Brandtzæg her berre ein dag, det
same var Vågen. Andre “stortalarar” var misjonær Chr. Oftedal med 57, A.
Kallestein med 56, Sven Foldøen med 51 og David Liknes med 35 møte. Fredr.
Foldøen var bror til Sven, og han tala
her ved ni møte.
Mitchell hadde 57 møte og McKinnon 47 - dei var representantar
for dei såkalla “Plymouth-brørne”[ii]
frå Skotland. Hausten 1924 stod Alex. Mitchell her frå 26. okt. til 8.des. Mest
heile tida hadde han to bibeltimar dagleg. Etter det vart det uro, truleg på
grunn av læra. Fleire gjekk ut or styret, og på medlemsmøte 22. jan. 1925 vart
ny formann og nestformann valde - Ola Vorrå og Ole Lilleås. Det var misjonær
Seyffarth som kalla saman til dette møtet.
Men det har stilna litt.
Folk som høyrde til huset og brann for Guds rike og Kinamisjonen har døydd
eller flytt bort. – men kallet står fast. Mange eller få skal ikkje verka inn
på det. Gud vil at alle skal bli frelste, og han treng vitne og sendebod her i
verda. Dette Misjonshuset er eit slikt sendebod i dette området. Difor må
arbeidet halda fram – til Jesus kjem att.
Vil du vigsla deg til
arbeidet og bruka tid og kraft i tenesta?
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar